Cô Đặng Thị Vân Chi là giảng viên Khoa Khoa học Tự nhiên – Công nghệ của trường Đại học Tây Bắc tại tỉnh Sơn La, trung tâm đào tạo lớn nhất khu vực miền núi phía Bắc với hơn 25 ngành đào tạo. Ngoài giờ lên lớp, cô cùng chồng điều hành thương hiệu Vân Chi Foods với các sản phẩm dân dã như bánh sâu, bánh chuối, bánh khoai, bim bim chuối, cùng khóa học trải nghiệm nấu ăn cho trẻ em MasterChef Kids.

Làm nghề trồng người, lại có sẵn trong mình tinh thần khởi nghiệp, cô luôn mong muốn đóng góp cho sự phát triển kinh tế – xã hội của quê hương mình. Tuy nhiên, cô không biết làm thế nào để dùng kinh nghiệm giảng dạy của mình giúp đỡ các doanh nghiệp địa phương. Cô không rõ các doanh nghiệp đang thiếu gì, cần gì, và kiến thức của mình có thể đóng góp như thế nào.

“Chị biết để quê hương phát triển thì doanh nghiệp địa phương phải phát triển. Nhưng lại không biết doanh nghiệp cần gì, mình làm gì để giúp họ?” – Cô chia sẻ.

Bước đầu của hành trình chuyển đổi số

Năm 2019, một lần tình cờ, cô Chi được lựa chọn vào nhóm giáo viên tham gia khảo sát hiệu quả dự án – một trong những hoạt động trong giai đoạn 1 của dự án GREAT, được sự hỗ trợ của chính phủ Australia (2017 – 2022). Lời mời tham gia đến bất ngờ, nhưng cô nhận lời ngay – bởi mục tiêu của dự án gần gũi với mong muốn đóng góp cho quê hương: hỗ trợ phụ nữ phát triển sinh kế, kết nối sản phẩm địa phương với thị trường.

Cô tham gia những chuyến đi dài tới các huyện vùng sâu vùng xa của Sơn La, cùng nhóm dự án khảo sát và đánh giá hiệu quả các mô hình sinh kế: từ những nương chè xanh, ruộng rau và rừng măng cho tới những điểm du lịch cộng đồng. Cô được trò chuyện với nhiều doanh nhân nữ dân tộc thiểu số. Họ khéo léo và cần cù, nhưng sản phẩm của họ vẫn chỉ quanh quẩn ở chợ phiên, chưa vươn tới những thị trường xa hơn.

Những câu chuyện của các chị em để lại trong cô một suy nghĩ: Nếu có công cụ, có kỹ năng, chắc chắn họ sẽ làm được nhiều hơn thế. Nhưng, điều các chị em thiếu không phải là sản phẩm tốt, mà là kỹ năng số cần thiết để phát triển doanh nghiệp của mình và đưa sản phẩm đến với thị trường.
Nhưng, cô có thể làm gì để hỗ trợ các chị em? Câu hỏi này ở bên cô suốt trong vài năm sau đó.

Cánh cửa rộng mở

Năm 2024, chương trình Tăng cường hệ sinh thái chuyển đổi số (IDAP) do dự án GREAT giai đoạn 2 (2022-2027) hỗ trợ và KisStartup triển khai chính thức đi vào giai đoạn thực hiện. Mục tiêu của chương trình rất rõ ràng: phát triển hệ sinh thái chuyển đổi số, thông qua nâng cao năng lực và kết nối các dịch vụ liên quan đến chuyển đổi số (tại quốc gia và địa phương) để phát triển doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ tại Sơn La và Lào Cai, đặc biệt là doanh nghiệp do phụ nữ dân tộc thiểu số lãnh đạo và có sự tham gia của người khuyết tật.

Từ một khóa giảng viên nguồn về chủ đề khởi nghiệp, cô Chi được kết nối với KisStartup. Ngay sau khi được giới thiệu về dự án IDAP, cô đã đăng ký tham gia. Không phải vì tò mò, mà vì cô biết đây là cơ hội để tìm ra câu trả lời cho câu hỏi mà cô đã ấp ủ bấy lâu nay: làm thế nào để kiến thức trên giảng đường vượt ra ngoài sách vở và thực sự hỗ trợ các doanh nghiệp và người dân địa phương.

Vậy là hành trình học của một cô giáo để trở thành nhà tư vấn cho doanh nghiệp bắt đầu. Từ tháng 11 đến cuối tháng 12/2024, mỗi tối sau giờ làm việc, cô lại mở máy tính tham gia lớp học trực tuyến qua Zoom. Suốt quá trình học, dù có nhiều lúc lịch dạy và công việc gia đình chồng chéo khiến cô vô cùng bận rộn, cô vẫn kiên định theo đuổi mục tiêu của mình. Mỗi buổi học qua Zoom, mỗi bài tập nhỏ đều là một bước tiến vững chắc, giúp cô dần nhìn thấy rõ hơn con đường sự nghiệp mà cô có thể theo đuổi.

Cô được học cách xây dựng mô hình kinh doanh để xác định giá trị cốt lõi, khách hàng mục tiêu, kênh phân phối. Cô học cách khảo sát nhu cầu doanh nghiệp – đặt câu hỏi không chỉ để nghe câu trả lời, mà để hiểu vấn đề ẩn sâu bên dưới. Cô tiếp cận Design Thinking, quy trình năm bước để tạo ra giải pháp sáng tạo.

Cùng với đó là những kỹ năng số cụ thể: lập và quản trị trang mạng xã hội như Facebook, thiết kế ấn phẩm bằng Canva, chỉnh sửa video trên CapCut, và kỹ năng tập huấn cho doanh nghiệp – để không chỉ nắm kiến thức, mà còn truyền đạt lại cho người khác một cách hiệu quả.

Mỗi bài học là một mảnh ghép, dần ghép nên một bức tranh rõ ràng về cách cô có thể đồng hành cùng doanh nghiệp địa phương.

Đưa ý tưởng thành hành động

Dựa trên gợi ý từ Dự án, cô thành lập Fanpage “Đào tạo số Vân Chi”. Đây là nơi cô cung cấp các khóa học kỹ năng tin học cơ bản và kỹ năng số cần thiết để hỗ trợ cho chị em doanh nhân tại địa bàn để ứng dụng những kỹ năng như Word và Excel để tính toán doanh thu – lợi nhuận, kỹ năng thiết kế hình ảnh – video, chèn chữ ký số cho hợp đồng.

Nhưng cô Vân Chi không vội vàng mở lớp ngay lập tức. Cô lựa chọn một bước đi thận trọng nhưng mang tính chiến lược: lập một nhóm Zalo và mời những người quan tâm tham gia. Trong nhóm, thay vì giới thiệu dịch vụ sẵn có, cô bắt đầu bằng việc đặt câu hỏi, lắng nghe chia sẻ và khảo sát nhu cầu thực tế của từng người.

Cô muốn biết các chị em, các bạn trẻ đang thiếu gì, gặp khó khăn ở đâu – là tin học văn phòng, thiết kế hình ảnh, hay quảng bá sản phẩm trực tuyến. Với cô, xây dựng một dịch vụ đào tạo cũng giống như làm kinh doanh: trước khi tạo ra sản phẩm, phải hiểu thị trường cần gì.

Nhờ cách tiếp cận này, các khóa học mà cô đã thiết kế trở nên phù hợp, thực tế và giải quyết được đúng vấn đề mà cộng đồng đang mong đợi.

Những câu chuyện thay đổi bắt đầu từ đây

Từng bước một, cô Vân Chi đã hình thành một dịch vụ hỗ trợ cho các doanh nghiệp địa phương. Không phải kiểu giúp rồi thôi, mà là những khóa đào tạo có cấu trúc, có thu phí, để người học coi trọng và để chính cô có nguồn lực duy trì. Cô không chỉ dạy kiến thức cơ bản, mà còn cầm tay chỉ việc, hướng dẫn doanh nghiệp áp dụng ngay vào công việc hàng ngày.

Bằng sự kiên trì ấy, dịch vụ của cô trở thành một địa chỉ tin cậy cho những doanh nghiệp nhỏ do phụ nữ dân tộc thiểu số làm chủ – những người vốn ít có cơ hội tiếp cận công nghệ.

Cô giúp chị Lan – chủ một doanh nghiệp địa phương kinh doanh các loại bột ngũ cốc dinh dưỡng đang loay hoay khi xây dựng thương hiệu. Cô Vân Chi hướng dẫn chị thiết kế bộ ấn phẩm quảng bá, cách giới thiệu sản phẩm trên mạng xã hội và chuẩn bị hồ sơ dự thi cuộc thi Khởi nghiệp cấp tỉnh. Từng bước một, chị Lan tự tin hơn khi đứng trước ban giám khảo, trình bày dự án của mình và nhận được những kết nối quan trọng để mở rộng thị trường.

Tiếng lành đồn xa, tháng 9/2025, cô Vân Chi nhận được lời đề nghị từ một doanh nghiệp tại Điện Biên. Họ muốn nhờ cô đưa hình ảnh sản phẩm như xôi ngũ sắc, cơm lam của mình lên nền tảng truyền thông số, và họ sẵn sàng gửi cô một khoản chi phí phù hợp.

Tiếng lành tiếp tục đồn xa hơn, khi không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp, cô Vân Chi còn là người hướng dẫn cho nhiều bạn sinh viên tiếp cận công nghệ số, trong đó có Vinh. Vinh là sinh viên yêu thích nhiếp ảnh và truyền thông, muốn quảng bá hình ảnh Sơn La và hỗ trợ hợp tác xã địa phương. Cô Vân Chi đào tạo Vinh kỹ năng chụp ảnh, thiết kế, dựng video, đồng thời hướng dẫn cách lập kế hoạch truyền thông. Sau khóa học, Vinh tham gia cuộc thi Khởi nghiệp Thanh niên nông thôn 2025, tự tin giới thiệu dự án hỗ trợ truyền thông cho sản phẩm nông sản Sơn La.

Nhìn thấy học viên của mình bước lên sân khấu khởi nghiệp, cô biết những buổi tối kiên trì học tập đã thực sự tạo ra ý nghĩa.

Trở lại giảng đường với một vai trò mới

Giờ đây, với những buổi giảng dạy trên lớp, thay vì chỉ truyền đạt kiến thức lý thuyết, cô đưa vào những câu chuyện cụ thể từ doanh nghiệp địa phương, từ đó giúp sinh viên hình dung rõ ràng hơn về thị trường lao động mà các em sẽ tham gia.

Cô còn mở môn học mới về “Kỹ năng mềm và khởi nghiệp trong Công nghệ thông tin” và tổ chức hội thảo chia sẻ cho sinh viên, tạo môi trường để các em rèn luyện tư duy đổi mới sáng tạo. Điều này không chỉ thay đổi nhận thức của sinh viên về vai trò của công nghệ, mà còn khơi dậy tinh thần khởi nghiệp và trách nhiệm đóng góp cho cộng đồng.

Từ một giảng viên thuần túy, cô trở thành người dẫn dắt – không chỉ cho sinh viên, mà cho cả phụ nữ và thanh niên địa phương muốn thử sức với công nghệ.

Với cô Vân Chi, thành quả không chỉ là việc “Đào tạo số Vân Chi” mang lại thêm thu nhập. Điều quan trọng hơn là chứng kiến học viên của mình tự tin hơn, chủ động hơn – từ việc chụp một bức ảnh sản phẩm đẹp, viết một bài đăng bán hàng, cho tới đứng trước hội đồng giám khảo để nói về ước mơ của họ.

Cô tin rằng phụ nữ và thanh niên Sơn La hoàn toàn có thể trở thành người kiến tạo và dẫn dắt sự thay đổi nếu được trao công cụ và cơ hội. Và cô chọn trở thành người trao đi chiếc chìa khóa đầu tiên ấy.