Nhiều mây trời mới đổ mưa – Nhiều người mới nên làng nên bản
(Tục ngữ Thái)

Tinh thần cộng đồng từ xa xưa đã hằn sâu trong tâm thức của người Thái, một trong những cộng đồng dân tộc anh em của Việt Nam. Có lẽ nhờ tinh thần đoàn kết và tương trợ ấy, mô hình du lịch cộng đồng của các chị em dân tộc Thái tại bản Vặt, xã Mường Sang, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La đang ngày càng phát triển và đem đến nhiều sự thay đổi tích cực cho cuộc sống của cộng đồng nơi đây.
Lai móc pin phấn – Nhiều mây trời mới đổ mưa

Chị Lường Thị Hồng Tươi – chủ nhà lưu trú (homestay) Hoa Mộc Miên tại bản Vặt – nhớ lại: “Cách đây 5 năm, thỉnh thoảng có khách du lịch vào bản hỏi chỗ ở. Dân trong bản hiếu khách nên thường mời nghỉ tại nhà sàn của mình rồi phục vụ các món ăn theo yêu cầu của họ”.

Nhưng “vạn sự khởi đầu nan”, nhớ lại kỉ niệm những ngày đầu vụng về, chị Tươi kể lần đón đoàn khách đầu tiên, chị lo lắng đến nỗi ăn không ngon, ngủ không yên.

Chị bảo: “Vốn chỉ là gia đình thuần nông nên thời gian đầu khó khăn nhất là thiếu vốn cũng như kĩ năng làm du lịch”.

Bỡ ngỡ là vậy nhưng chị em trong bản không ngại khó để vươn lên. Ban ngày họ làm nông và bán hàng ở Thác Dải Yếm, đến tối lên mạng tìm hiểu cách làm du lịch. Những gì họ thiếu là chuyên môn kỹ thuật, sự hướng dẫn và kết nối thị trường để có thể biến quyết tâm này trở thành một mô hình kinh doanh thành công.

Năm 2019, dự án GREAT do chính phủ Úc tài trợ phối hợp cùng tổ chức Action on Poverty (AOP) tại Việt Nam để tạo cơ hội cho phụ nữ tham gia phát triển du lịch cộng đồng. Với tiềm năng về cảnh quan và sự đa dạng văn hoá, phát triển du lịch cộng đồng sẽ giúp tạo cơ hội cho người dân đa dạng hóa nguồn thu nhập cũng như giúp nâng quyền kinh tế cho chị em phụ nữ.

Những bước chuyển mình

Gần hai năm trở lại đây, homestay Mai Thuận đã đón hàng trăm đoàn khách đến nghỉ và trải nghiệm.
Chị Thuận – chủ homestay chia sẻ: “Sau khi tham gia dự án cùng GREAT và AOP, lượng khách đến với chúng tôi tăng lên đáng kể. Gia đình thu về khoảng 15-20 triệu đồng/tháng từ du lịch. Trước đây, gia đình tôi chỉ kiếm được khoảng 7 triệu một tháng từ hoạt động nông nghiệp, nhưng thu nhập rất bấp bênh vì phụ thuộc vào điều kiện thời tiết.”

Sau gần hai năm đi vào hoạt động, mô hình du lịch cộng đồng bản Vặt chủ yếu do phụ nữ làm chủ dần xây dựng được các sản phẩm du lịch hấp dẫn. Trong đó phải kể đến sự thành công của đội văn nghệ. Tiết mục biểu diễn của các chị em luôn được đánh giá cao. Những điệu múa xoè, múa sạp cùng văn hoá bao đời của cộng đồng người Thái Trắng cứ thế lưu lại trong kí ức của những vị khách ghé thăm.

Năm 2020, mặc dù chịu tác động của dịch COVID-19, bản Vặt vẫn đón hơn 3.000 lượt khách và đạt doanh thu hơn 1,2 tỉ đồng từ du lịch cộng đồng – lớn hơn tổng doanh thu năm 2019.

Nhưng đó chưa phải là tất cả. Mô hình du lịch cộng đồng không chỉ đem đến nơi đây diện mạo mới mẻ với những hàng rào hoa, nhà sàn đầy khách, mà quan trọng hơn, du lịch đã giúp những người phụ nữ Thái tăng thu nhập để có thể trang trải cho bản thân và gia đình, cũng như trở tin tự tin, xông xáo, năng động hơn.

Từ sớm tinh mơ chị Vân, chủ homestay Vân Dung ở cuối bản Vặt, đã tất bật chuẩn bị đủ thứ cho bàn khách đặt bữa trưa. Một mình chị chuẩn bị mâm cỗ tươm tất, rồi vào bữa mời mỗi khách một chén rượu.
Chị Vân chia sẻ: “Hồi đầu còn bỡ ngỡ nhưng nhờ dự án hướng dẫn kĩ năng giao tiếp, đưa đi học hỏi và tham quan các mô hình du lịch cộng đồng, nay em đã tự tin giao tiếp với khách rồi, không còn ngại ngùng như trước nữa. Thói quen nấu nướng và vệ sinh của gia đình cũng thay đổi”.

Chị Hà Thị Chiên – chủ homestay Hà Chiên chia sẻ việc tham gia dự án không chỉ giúp chị tự tin hơn khi đón tiếp khách mà còn giúp cải thiện vị thế của chị trong gia đình.

“Chồng chị trước đây không nghe chị. Nhưng năm ngoái lúc cải tạo nhà sàn để làm homestay, anh ý nói muốn bàn bạc cùng vì chị tham gia nhiều lớp tập huấn với chuyên gia của dự án”, chị Chiên cho biết.
Lai cần pin bán – Nhiều người mới nên làng nên bản

Với sự hỗ trợ từ GREAT và AOP, các tổ nhóm dịch vụ như homestay, ẩm thực, văn nghệ, thổ cẩm tại bản Vặt đã được thành lập với quy chế hoạt động rõ ràng. Với mục đích đảm bảo chất lượng dịch vụ du lịch và phân chia lợi ích công bằng giữa các thành viên, các tổ nhóm này luôn nhận được sự tham gia nhiệt tình của người dân nơi đây.

Chị Chiên kể: “Vui nhất là mỗi lần họp nhóm, chị em chia sẻ với nhau những vui, buồn khi làm du lịch. Bây giờ việc đón khách không chỉ của riêng một nhà mà còn là của tất cả mọi người trong bản”.

Hiện nay, 60% tổng số hộ trong bản tham gia phục vụ du lịch. Diện mạo mới về một bản làng sạch đẹp, thân thiện và hiếu khách dần hình thành, thu hút nhiều khách du lịch, đặc biệt là khách nội địa, và hi vọng rằng bản sẽ tiếp tục đón thêm nhiều khách quốc tế sau khi dịch COVID-19 chấm dứt.

GREAT và AOP đang hỗ trợ bản Vặt hình thành mô hình quản lí dưới hình thức hợp tác xã hoặc doanh nghiệp. Hoạt động này nhằm nâng quyền cho những người phụ nữ nơi đây trong những công việc như quản lí chất lượng dịch vụ, truyền thông sản phẩm và kết nối với các đối tác du lịch.

Sự tham gia cộng đồng bản Vặt vào mô hình sinh kế này một lần nữa thể hiện nỗ lực của họ trên con đường đường phát triển du lịch bền vững để thoát nghèo và hướng đến tương lai tốt đẹp hơn. Tinh thần đoàn kết và tương trợ “Lai cần pin bán – Nhiều người mới nên làng nên bản” sẽ tiếp tục là kim chỉ nam để họ cùng nhau phát triển trong tương lai.